Διατροφή και υγεία

Φυσική Ασκηση & Υγεία

Η επίδραση της φυσικής άσκησης στην υγεία ήταν γνωστή σε όλες τις περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Όσο, βέβαια, οι άνθρωποι ζούσαν και εργάζονταν στην ύπαιθρο, ως κυνηγοί, γεωργοί ή πολεμιστές, η άσκηση του σώματος ήταν δεδομένη, λόγω της φύσης της ενασχόλησής τους. Ως ξεχωριστή και αναγκαία δραστηριότητα η άσκηση προέκυψε με τον εκπολιτισμό και την αστικοποίηση, που περιόρισαν την καθημερινή σωματική δραστηριότητα.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η φυσική άσκηση, ως γυμναστική ή αθλητισμός, αναδεικνύεται σε σημαντική δραστηριότητα σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς, έστω κι αν αποτελούσε κατά κανόνα αποκλειστικά ανδρική υπόθεση. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, όπως στην αρχαία Ελλάδα και αργότερα στη Ρώμη, οι άνδρες της ιθύνουσας τάξης ξόδευαν για τη σωματική άσκηση περισσότερες ώρες απ’ ό,τι για οποιαδήποτε άλλη καθημερινή τους ενασχόληση. Ο Πλούταρχος στο Περί παίδων αγωγής είναι ιδιαίτερα σαφής όταν δηλώνει «περί μεν την του σώματος επιμέλειαν διττάς εύρον επιστήμας οι άνθρωποι, την Ιατρικήν και την Γυμναστικήν, ων η μεν την υγείαν η δε την ευεξίαν εντίθεσι».

Η τάση αυτή ατόνησε σημαντικά στην πορεία εξέλιξης του Δυτικού πολιτισμού, εξαιτίας κυρίως του τρόπου οργάνωσης της εργασίας και της έλλειψης αντίστοιχων δυνατοτήτων στο νέο αστικό περιβάλλον.  Όμως, τα τελευταία χρόνια, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η εξασφάλιση περισσότερου ελεύθερου χρόνου κυρίως στις αναπτυγμένες κοινωνίες, καθώς και η στροφή προς την πρόληψη της σύγχρονης νοσηρότητας η οποία οφείλεται μεταξύ άλλων και στην καθιστική ζωή, έδωσαν και πάλι στη φυσική άσκηση πρωτεύουσα σημασία.  Ως φυσική άσκηση συνήθως ορίζεται η σωματική κίνηση που παράγεται από τους σκελετικούς μύες με την κατανάλωση ενέργειας και που επιδρά θετικά στην υγεία.  Η γυμναστική, εξάλλου, αποτελεί τύπο φυσικής άσκησης, με σχεδιασμένες, οργανωμένες και επαναλαμβανόμενες σωματικές κινήσεις, για τη βελτίωση ή διατήρηση μιας ή περισσοτέρων συνιστωσών της σωματικής ευεξίας. 

Η αρνητική επίδραση που ασκεί η καθιστική ζωή στη διάρκεια και στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής είναι πλέον πολλαπλά τεκμηριωμένη. Η έλλειψη άσκησης είναι αιτία σημαντικών παθήσεων, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Όμως, εκτός από τις καρδιαγγειακές παθήσεις, η έλλειψη φυσικής άσκησης θεωρείται παράγοντας κινδύνου και για εκφυλιστικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος), για την παχυσαρκία, για την οστεοπόρωση, για την υπέρταση, για ορισμένους ανοσοεξαρτώμενους καρκίνους, καθώς και για ψυχικές διαταραχές.

Οι αρνητικές επιδράσεις της καθιστικής ζωής δεν περιορίζονται μόνο στην πρόκληση της αρρώστιας. Η άσκηση επηρεάζει άμεσα και τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία. Με τη φυσική άσκηση προκαλείται καλύτερη αιμάτωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, καθώς και αύξηση της σεροτονίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών που βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική διάθεση. Επιπλέον η άσκηση είναι απαραίτητη για τη συντήρηση της φυσικής δομής και λειτουργίας του σώματος. Η έλλειψή της οδηγεί στην αποδυνάμωση ή και στην ατροφία ακόμα του μυϊκού συστήματος και στην απώλεια λειτουργικών ικανοτήτων. Ειδικά στους ηλικιωμένους, οι επιδράσεις αυτές είναι φυσικό να έχουν και σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, στο βαθμό που περιορίζουν τη δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης, αυτονομίας και κοινωνικότητας του ατόμου.

Για τους ενήλικες, ενδείκνυται ελαφριά αλλά τακτική φυσική δραστηριότητα (για παράδειγμα, περπάτημα) πέντε μέρες την εβδομάδα. Πιο έντονη άσκηση σε γυμναστήριο ή σε κολυμβητήριο ενδείκνυται μέρα παρά μέρα. Οι μύες χρειάζονται συνήθως 24 ώρες για να αναλάβουν μετά από μέτρια άσκηση και 48 ώρες αν έχουν ασκηθεί στο μέγιστο όριο της αντοχής τους.

Το Αμερικανικό Κολέγιο Αθλητιατρικής συνιστά τουλάχιστον 30 λεπτά άσκηση μέτριας έντασης τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας. Αντίστοιχα, ο Οργανισμός Αγωγής Υγείας της Μ. Βρετανίας συνιστά 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση πέντε φορές την εβδομάδα (συνταγή 5x30΄), ή έντονη άσκηση πάνω από 20 λεπτά τρεις φορές την εβδομάδα (συνταγή 3x20΄).

Οι παροτρύνσεις για φυσική άσκηση δεν βρίσκουν ακόμα την πρέπουσα απήχηση.  Ακόμα και στις ΗΠΑ, μόνο το 15% του πληθυσμού ακολουθεί τη συνταγή 3x20΄ και το 22% τη συνταγή 5x30΄, ενώ το 25% δεν ασκείται καθόλου.  Η έλλειψη φυσικής άσκησης είναι πιο συχνή στις γυναίκες, στους μαύρους, στους ισπανόφωνους, στους μεσήλικες και στους φτωχότερους. 

Στην Ελλάδα, σε έρευνα σε πανελλαδικό δείγμα αστικού πληθυσμού, το 74,4% δήλωσε ότι δεν ασχολείται με κάποιο είδος γυμναστικής, λόγω έλλειψης χρόνου (45,6%), λόγω έλλειψης διάθεσης (19,4%), για λόγους υγείας (8,2%), για οικονομικούς λόγους (8,2%), λόγω απαρέσκειας για τα γυμναστήρια (6,9%), λόγω ηλικίας (3,3%), λόγω έλλειψης χώρου στο σπίτι (2,7%).  Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η οικογενειακή κατάσταση φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τη φυσική άσκηση, αφού αθλείται το 50% των ανύπαντρων, το 20% των παντρεμένων και το 10% των χήρων και των διαζευγμένων.  Μεγάλες είναι και οι διαφορές ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο.  Το 70% των ατόμων που ασκούνται είναι μέσου και ανώτερου μορφωτικού επιπέδου, ενώ απ’ όσους δεν ασκούνται το 93% έχει τελειώσει μόνο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.  Απ’ όσους πάντως γυμνάζονται, μόνο το 14% ασκείται καθημερινά.

Σύμφωνα δε με πρόσφατα στοιχεία του Eurostat (Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης), οι Έλληνες μαζί με τους Ιταλούς και τους Πορτογάλους παρουσιάζουν τα μικρότερα ποσοστά σε ό,τι αφορά τη συνήθεια του περπατήματος.

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα οφέλη για την υγεία από τη φυσική άσκηση μειώνονται αν η άσκηση διακοπεί για περισσότερο από δύο εβδομάδες, και εξαφανίζονται αν δεν υπάρξει συνέχεια στην άσκηση για διάστημα 2-8 μηνών.

Παχυσαρκία στην Ελλάδα

Το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι από τα υψηλοτέρα στην Ευρώπη. Αυτό κατέδειξε έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με τίτλο “WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI)”, της οποίας τα επίσημα στοιχεία παρουσιάστηκαν χθες από την Ελληνική Εταιρεία Παχυσαρκίας.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η παιδική παχυσαρκία παραμένει μείζονα απειλή τόσο για την ατομική όσο και για τη δημόσια υγεία, αφού σχετίζεται με πληθώρα σωματικών και ψυχολογικών διαταραχών, που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία και διατηρούνται και στην ενήλικο ζωή.

Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δημοσιεύτηκαν τον προηγούμενο μήνα και αφορούσαν το ποσοστό παχυσαρκίας και το ποσοστό σωματικού βάρους πάνω από το φυσιολογικό, παιδιών 6-9 ετών, σε 16 Ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Η έρευνα της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, για παιδιά ηλικίας 7 και 9 ετών, έγινε στο πλαίσιο του COSI και συμμετείχαν 5.682 μαθητές του Δημοτικών Σχολείων, 2.758 της Β’ τάξης και 2.924 της Δ’ τάξης.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι είναι πάνω από το φυσιολογικό το ποσοστό παχυσαρκίας και σωματικού βάρους στα παιδιά 6-9 ετών σε 16 ευρωπαϊκές χώρες με την Ελλάδα να κατέχει τα υψηλότερα.

Το 48,9% των αγοριών και το 44,8% των κοριτσιών της Β’ Τάξη Δημοτικού έχει βάρος άνω του φυσιολογικού και τα ποσοστά αυτά είναι τα υψηλότερα από όλες τις χώρες.

Στα αγόρια της Β’ τάξης το μέσο βάρος ήταν 29,5 κιλά το υψηλότερο, ο μέσος Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) 17,7 kg/m² ο υψηλότερος και το ποσοστό παχυσαρκίας ήταν 23,9%, σύμφωνα με τα κριτήρια του ΠΟΥ, το υψηλότερο.

Στα κορίτσια αντίστοιχα, το μέσο βάρος ήταν 29,1 κιλά το υψηλότερο, ο μέσος ΔΜΣ 17,7 kg/m² ο υψηλότερος και το ποσοστό παχυσαρκίας ήταν 18,6%, το υψηλότερο.

Το 57,2% των αγοριών και το 50,0% των κοριτσιών της Δ’ τάξης Δημοτικού, έχει βάρος άνω του φυσιολογικού. 

Στα αγόρια το μέσο βάρος ήταν 38,4 κιλά το υψηλότερο, ο μέσος ΔΜΣ 19,5 kg/m2 ο υψηλότερος και το ποσοστό παχυσαρκίας ήταν 30,5% το υψηλότερο.

Στα κορίτσια, αντίστοιχα το μέσο βάρος ήταν 37,6 κιλά το υψηλότερο, ο μέσος ΔΜΣ 19,2 kg/m2 ο υψηλότερος και το ποσοστό παχυσαρκίας ήταν 20,8% το υψηλότερο της μελέτης.

Όπως έδειξε η έρευνα, οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας είναι πολλές. Συγκεκριμένα παρατηρείται αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε ποσοστό 9-13% των υπέρβαρων παιδιών και 30% των παχύσαρκων παιδιών. Επίσης δυσλιπιδαιμία καθώς και ινσουλινοαντίσταση και υπερισνουλιναιμία. Το 25% των παχύσαρκων παιδιών έχουν διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη και το 45% των νέο-διαγνωσθέντων διαβητικών παιδιών & εφήβων είναι τύπου 2 (ΗΠΑ).

Επίσης, το 57% των παχύσαρκων κοριτσιών και το 35% των παχύσαρκων αγοριών παρουσιάζουν ψυχολογικές επιδράσεις, ενώ το 33% των σοβαρά παχύσαρκων παιδιών, έχουν αποφρακτική άπνοια ύπνου και διαταραχές ύπνου.

Το 65% των παχύσαρκων παιδιών, ηλικίας 5-10 ετών, έχουν τουλάχιστον 1 παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου (Υπέρταση – Υπερλιπιδαιμία - Διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη). Τέλος, το 30% των παχύσαρκων παιδιών και εφήβων έχουν μεταβολικό σύνδρομο.

Επιπροσθέτως η έρευνα έδιεξε, ότι η παιδική παχυσαρκία σχετίζεται με την οικογενειακή οικονομική κατάσταση. Η εξαετής οικονομική κρίση που βιώνει η Ελλάδα, λόγω της λήψης θερμιδογόνου φθηνής τροφής, φαίνεται να οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από το φυσιολογικό όχι μόνο στα παιδιά, αλλά και στους εφήβους και στους ενήλικες, με αποτέλεσμα να τίθεται η υγεία τους σε αυξημένο κίνδυνο.

Η παιδική παχυσαρκία έχει αυξημένη συχνότητα σε χαμηλά οικογενειακά εισοδήματα.

Στα αγόρια ηλικίας 7 ετών, σε οικογένειες με ετήσιο προσδιοριζόμενο οικογενειακό εισόδημα κάτω των 12.000€, ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), ήταν 18,1 kg/m2 ενώ στα αγόρια σε οικογένειες με εισόδημα άνω ή ίσιο των 30.000€, ήταν 17,27 kg/m2, σαφώς χαμηλότερος.

Αντίστοιχα, για τα κορίτσια ηλικίας 7 ετών σε οικογένειες με ετήσιο προσδιοριζόμενο οικογενειακό εισόδημα κάτω των 12.000€, ο ΔΜΣ ήταν 17,83 kg/m2 & τα κορίτσια σε οικογένειες με εισόδημα άνω ή ίσιο με των 30.000€, 16,75 kg/m2.

Τα ποσοστά παχυσαρκίας σε αγόρια ηλικίας 7 ετών ήταν 25,5% για ετήσιο προσδιοριζόμενο οικογενειακό εισόδημα κάτω των 30.000€ και 6,7% για μεγαλύτερο ή ίσιο των 30.000€.

Τα αντίστοιχα ποσοστά στα κορίτσια της ίδιας ηλικίας ήταν 26,4% για κάτω των 30.000€ και 12,5% για εισόδημα μεγαλύτερο ή ίσο με 30.000€.

Με αφορμή την Εβδομάδα ευαισθητοποίησης κατά της Παχυσαρκίας, την οποία διοργανώνει η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ) από 21 έως 26 Οκτωβρίου 2014, ο Πρόεδρος του φορέα, Αντώνης Αλαβέρας, ο Γενικός Γραμματέας, Ευθύμιος Καπάνταης και το μέλος του ΔΣ Γεώργιος Βαλσαμάκης, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, επεσήμαναν ότι η παιδική παχυσαρκία παραμένει και, μάλιστα, εξελίσσεται σε μείζονα απειλή τόσο για την ατομική όσο και για τη δημόσια υγεία.

Δεδομένων των ανησυχητικών διαστάσεων που έχει λάβει η παχυσαρκία στην Ελλάδα, η  ΕΙΕΠ διοργανώνει και εφέτος την «Εβδομάδα Παχυσαρκίας» με στόχο να ενημερώσει και ευαισθητοποιήσει το κοινό ότι η παχυσαρκία είναι νόσος και ως νόσος πρέπει να έχει την κατάλληλη επιστημονική αντιμετώπιση. Στο πλαίσιο αυτό, θα πραγματοποιήσει ομιλίες σε σχολεία για την ενημέρωση παιδιών, κηδεμόνων και καθηγητών, ανά την Ελλάδα, καθώς και συζητήσεις με το κοινό σε δήμους της Αττικής. Επίσης, κατά τη διάρκεια της «Εβδομάδα Παχυσαρκίας» θα προβάλλεται ειδικό τηλεοπτικό σποτ με θέμα «Η παχυσαρκία είναι νόσος που αντιμετωπίζεται».

2o ΕΠΑ.Λ on tour σε 7 ημέρες
Get ready baes